Interview Natalija Gucheva

Ze komt uit een warm nest. Het bewustzijn van de schoonheid van de natuur en van een duurzame houding kreeg ze van thuis mee. “Mijn ouders werken niet in de kunst maar ze zijn wel heel creatief en spiritueel. In de Slavische cultuur is er die rijkdom van een fantasiewereld vol draken en feeën. Als een klein pakketje voor mijn toekomst, prikkelden de verhalen van mijn ouders mijn nieuwsgierigheid en de wil om in mijn werk iets te doen voor de natuur en voor het goede in mensen.”

In haar geboorteplaats Skopje, de hoofdstad van Noord-Macedonië, ging ze een jaar naar de kunstacademie, maar ze vond het programma daar niet uitdagend genoeg en ze kwam naar Nederland.

“Ik zocht nieuwe mogelijkheden om uitdrukking te geven aan mijn ideeën en ik hoorde van vrienden dat er hier een vriendelijk kunstklimaat heerst.”

Ze werd aangenomen op de Hoge School voor de Kunsten in Utrecht en daarna ging ze met een beurs naar de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent, waar ze komend jaar haar masteropleiding voltooit.

Samen

Gefascineerd door de verbinding met de natuur en tussen mensen, zocht ze naar vormen om daar iets mee te doen.

“Ik wil graag samenwerken met anderen, ook om uiting te geven aan dat gemeenschappelijk element, waarin iedereen zijn persoonlijke ruimte, zijn persoonlijk Utopia kan verkennen. In onze verbinding met de technologie zie ik een ontluikende vorm van spiritualiteit, al is dat nu misschien nog wat op de achtergrond. De technologie die onze interacties vormt is als een soort godheid, waartoe wij ons verhouden.

Sinds covid is de tijdgeest nog meer veranderd, kunstenaars verlaten de white cube, de traditionele museumzaal, voor een praktijk waarin kunst zich meer verbindt met het dagelijks leven, in een niet per definitie heel esthetische taal. Daar houd ik van, het is meer een praktijk van samen en het gaat minder om een puur individuele ervaring.”

Daarom is Transcendental sympathy / Tales of the soil, het werk waarmee ze in Utrecht afstudeerde een participatief project waarin ook het publiek actief kan deelnemen. “Mensen kunnen zich kwetsbaar en toch veilig voelen, dat is heel belangrijk voor mij. Een vriend zei: ‘je voelt je opgenomen in het geheel, je hebt niet meer in de gaten dat er iets om je heen gebeurt’. Dat is een mooie gedachte.”

Vertelling

Transcendental sympathy / Tales of the soil, was deze zomer onderdeel van De Oase van verwondering, een festival t.g.v. 50 jaar Ruigoord. In dit groene kunstenaarsdorp werken kunstenaars in ateliers en uitvoeringsruimten. Er is een sterke traditie van samenwerking en samenkomen in  muziek, poëzie, kunst, natuur, magie en rituelen. “Ik voel me daar thuis, het is een fijne, warme plek.” Het werk laat een post-menselijke wereld zien, waarin natuur, technologie en spiritualiteit samengaan. Op verschillende momenten zijn er performances rondom vier grote abstracte ‘out-of-space’ sculpturen waarbij de spelers de vier elementen: water, vuur, lucht en aarde verbeelden in een niet-lineaire vertelling.

De sculpturen zijn bedekt met mos. Natalija: “Na een tijdje in de natuur vormen zich kleine biotopen, insecten bouwen hun nestje en ik ben heel benieuwd hoe een nieuwe hybride vorm ontstaat in harmonie met de natuur.” Ondersteund door muziek, gedeeltelijk gemaakt met soundscapes genomen uit het dagelijks leven, en ook met het gebruik van wierook en essentiële oliën ontstaat een spel met alle zintuigen. “Als je op de grond ligt en je maakt geluid, dan wordt de verbinding met vibraties van de aarde voelbaar.” Natalija aarzelt: “Ik vind het altijd heel moeilijk om de werking van het project onder woorden te brengen. Ik geef ook nooit precieze instructies, het is meer een handreiking aan de spelers ‘wat zou je zijn’ en het is interessant te zien hoe zich dat ontwikkelt in de voorstelling. Ik wil een platform bieden voor anderen om zich te uiten, ik zie het niet zo als ‘mijn’ werk, en ik heb er altijd een beetje moeite mee als alleen mijn naam wordt genoemd of als vergeten wordt dat het gaat om een project waarin anderen actief participeren.”

Symbioscene

Volgend op het anthropocene, gedomineerd door de mens, introduceerde de Australische filosoof en milieuactivist Glen Albrecht in 2011 de term symbioscene voor een nieuwe tijd van een harmonieuze interactie tussen de mens en al het andere leven op aarde.

Natalija: “Ik voel me zeer verbonden met dat idee en de kunstwereld gaat ook duidelijk in die richting. Ook met hoe wij met biomimicry processen uit de natuur in wetenschap en kunst nabootsen en het inzicht van het animisme, want alles heeft een ziel.

Als we meer ontvankelijk zijn voor de weelde van de natuur, geeft dat zoveel om over te denken.

Niet alleen wij kunnen voelen, er is meer in de wereld dan wat mensen weten of bezig houdt, misschien wel niet op eenzelfde niveau, maar het is er wel, en voor de interactie tussen de mens en zijn omgeving zijn twee partijen nodig! Als je weet dat de bomen je iets toefluisteren, of dat sommige bloemen geluid kunnen maken, dan verandert er veel.

Wanneer ik me niet goed voel dan staan de planten in mijn kamer er ook maar een beetje treurig bij. Voor mij geeft dat inzicht een nieuw scenario en ik denk dat we de poëtische verbeelding die ik ook in mijn werk probeer uit te drukken, nodig hebben in die evolutie. Want hoe zou onze rol veranderen als de natuur werkelijk een vitaal onderdeel wordt van ons dagelijks leven?”

Ze lacht: “En dan heb ik het niet over tuinieren in het weekend. Als individu kun je het grote systeem niet veranderen en dat kan ook een beetje frustrerend zijn. Met vrienden scheiden we het afval, maar op hetzelfde moment dumpen grote bedrijven tonnen schadelijke stoffen…”

Verandering

Toch zou ze zich niet meteen aansluiten bij Extinction Rebellion bijvoorbeeld. “Nee, een activistische rol aannemen ligt niet zo in mijn karakter. Gedragsverandering neemt veel tijd en mensen werken jarenlang aan zichzelf. We denken misschien dat verandering snel kan gaan, maar dat is niet zo. Ik zie ondertussen wel in mijn omgeving dat kunstenaars waarmee ik werk met een poëtische imprint, die in zichzelf toch ook activistisch is, grote invloed kunnen hebben. Mensen gaan erover spreken en ze gaan nadenken over hun eigen context. Dat is belangrijk, alles begint bij bewustwording.”