Den Outer groeide op in Lelystad en studeerde milieurecht. “Mijn ouders vonden het fijn om natuur en groen aan mij aan te bieden,” vertelt ze in het programma. Met haar opa ging ze door de tuin om beestjes en groen te ontdekken, en zo kreeg ze de liefde voor de natuur met de paplepel ingegoten. “Ook in Amsterdam kan ik ontzettend genieten van de groene parken die we hebben. Ik heb zelf in mijn straat een hele rij met mooie bomen waar ik echt verbinding mee voel.”

Internationale beweging

Nederland kent zeker groene gebieden. Technisch gezien is het cultuur, omdat alle natuur in ons land ooit door mensen is bewerkt, maar toch is het zeker de moeite waard om daarvoor te vechten. De Waddenzee, de Veluwe maar ook rivieren als de Maas en de Amstel horen daarbij. Den Outer heeft zich gespecialiseerd in rechten voor de natuur, een internationale beweging die zich inzet voor structurele vertegenwoordiging van de natuur in recht, beleid en bestuur. Ook is ze directeur van de Stichting Rechten van de Natuur.

“We erkennen dat mensen maar ook bedrijven rechtspersonen kunnen zijn, waarom erkennen we dat dan niet voor levende entiteiten zoals rivieren en bossen? Onze normen en waarden vormen de basis voor ons rechtssysteem. Als samenleving bepalen we wat we waardevol vinden om te beschermen. Die bescherming moet zich niet alleen tot mensen beperken, maar ook gelden voor andere levensvormen, vinden wij. Omdat we allemaal deel uitmaken van hetzelfde ecosysteem.”

Als er eenmaal rechten zijn, moet je die ook kunnen verdedigen, legt Den Outer uit. “Neem het voogdijschap voor kinderen. Dat systeem kunnen we ook toepassen voor de natuur.” Kinderen zijn minderjarig en kunnen zichzelf niet goed verdedigen. Een voogd zal altijd de rechten van het kind vooropstellen. Waarom kunnen we niet ook een voogdijschap instellen voor levende natuur zoals rivieren of bossen, vraagt Den Outer zich af. Op die manier kan de natuur ‘voor zichzelf opkomen’.

Rechten voor de rivier

Gebeurt dit ergens in de wereld al? Den Outer: “In Nieuw-Zeeland hebben ze een rivier met de naam Whanganui al rechten gegeven. De Maori hadden 150 jaar lang een conflict met de overheid. Een deel van dat conflict ging over de rivier. Door allerlei praktijken van de Britse kolonisten konden ze bij en in de rivier niet langer hun traditionele rechten uitoefenen. En het eigendom van het water in de rivier kon volgens de overheid niet zomaar worden overgedragen op hen.” De Maori – de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland – zagen zich geconfronteerd met zware industrie en groot waterverbruik.

“Er kwamen allerlei schepen op varen, de rivier werd ingedamd en raakte vervuild door allerlei lozingen. Ook de spirituele relatie met de rivier kon niet langer door de Maori worden uitgeoefend.” In de beleving van de Maori kan een rivier geen bezit zijn van de mens en daarom werd besloten de rivier zelf rechten te geven.

Maar een rivier kan toch niet praten? Nee, erkent Den Outer. “In Nieuw-Zeeland is de voogdijstructuur opgesteld waarbij mensen van de overheid en de Maori samen aan tafel zitten over de Whanganui. Als er iets met de rivier gebeurt of moet gebeuren, zorgen zij ervoor dat het belang en de gezondheid  van de rivier meegenomen worden in beslissingen die haar raken.” Er is ook een raad van toezicht die erop let dat de voogden daadwerkelijk namens de rivier spreken en dat bijvoorbeeld bedrijven met grote belangen geen inspraak in het voogdijschap krijgen.

Betere bescherming

Door de juridische structuur ‘wordt de natuur van zichzelf’ en kan het ‘voor zich opstaan’, stelt Den Outer vast. “Voogden kunnen onafhankelijk van de politiek opstaan voor de natuur en daarmee overstijgt het de politieke waan van de dag.” Er zijn toch al beschermde natuurgebieden? “Nou, kijk eens naar de praktijk. Alleen al in Nederland zie je dat waterkwaliteit daalt en er een enorm insectenverlies is. Rechten voor de Natuur is niet een vervanging van, maar een extra kader zodat er betere bescherming komt.”

Rechten voor de Natuur is de snelst groeiende juridische beweging in de wereld. In Europa is in Spanje al een lagune met rechten te vinden. Als het aan Den Outer ligt, volgt Nederland binnenkort dit voorbeeld. Te denken valt aan de Waddenzee, waar al een wetsvoorstel voor in de Tweede Kamer ligt dat op de Spaanse situatie gebaseerd is. Ook is er een petitie opgesteld voor de Maas. Het project ‘Maas in de wet’ loopt nog. Door het hele land lopen momenteel dergelijke initiatieven, zoals rechten voor het natuurgebied Amelisweerd.

De Amstel

Omdat Amsterdam 750 jaar bestaat, pleit Den Outer ervoor om de Amstel eigen rechten te geven. “De burgemeester van Parijs heeft eerder dit jaar aangekondigd dat ze een wetsvoorstel maakt waarin de Seine een rechtspersoon gaat worden. Die rivier behoort tot de geschiedenis en het DNA van de stad.”  Datzelfde is eigenlijk ook het geval als je naar de Amsterdamse Amstel kijkt, aldus Den Outer. “We hebben daarom een brief aan burgemeester Halsema overhandigd waarin we ervoor pleiten de Amstel ook zo’n status te laten krijgen.”

Samen met de gemeente wil Den Outer kijken naar de mogelijkheden voor rechten voor de Amstel. Het water van de rivier is al een stuk schoner geworden, maar de ecologische waterkwaliteit is nog niet optimaal. Waterplanten kunnen bijvoorbeeld niet groeien waar ze zouden moeten, aldus onderzoekers. “Des te meer moeten we dus buiten gebaande paden kijken naar oplossingen voor de toekomst,” zegt Den Outer, die politiek Den Haag verwijt geen langetermijnbeleid en visie te hebben.

“Met rechten voor de Amstel leggen we iets voor de lange termijn vast; een afspraak over het recht van de rivier om gezond te zijn. Er komen dan normen en waarden waar je altijd op terug kan vallen en die je een passende invulling kan geven.” Den Outers stichting praat met gemeenten, provincies en waterschappen, maar ook met politieke partijen. Het gesprek met de gemeente Amsterdam komt op gang: op 1 juli deed ze de brief in de brievenbus van het stadhuis. “We moeten het nu anders gaan aanpakken voor de natuur, de samenleving vraagt om een nieuwe aanpak. Want wie denken wij eigenlijk niet dat we zijn om te stellen dat wij de enige wezens zijn met een bestaansrecht?”

Den Outer beschouwt het pleiten voor ‘rechten voor de natuur’ als haar levensmissie. “Ik voel het in iedere cel in mijn lichaam en wil me hier nog lang voor inzetten.”