Geboren en getogen in Santpoort achter de duinen, werd hij door een oudere broer, een fanatiek weeramateur, altijd druk in de weer met regen- en thermometers in de tuin bij het ouderlijk huis, al heel jong aangestoken met het weervirus. Die broer studeerde vervolgens meteorologie en werd in 1986 één van de oprichters van Meteoconsult, het eerste private weerbureau in Europa. Dat was voor Reinier – meer een man van de praktijk – te theoretisch, dus studeerde hij zelf Milieuhygiëne in Wageningen, maar wel met de specialisatie luchtverontreiniging. Daarin zat natuurlijk een flinke dosis meteorologie en zo belandde hij toch in het weer en werd de eerste werknemer bij Meteoconsult, waar hij 32 jaar zou werken, als weerkundige en presentator bij RTL4. Nu is hij vooral actief in de klimaatwetenschap en als veelgevraagd spreker over duurzaamheid. ‘Als je weet hoe het werkt en waar het misgaat, wil je het ook oplossen.’

Klimaatgekkies

Die oplossing? Het is vragen naar de bekende weg: ‘Uitfaseren van fossiele brandstoffen, de bron van CO₂ en het stimuleren van duurzame technologie, zon, wind en geothermie.’ Ruim dertig jaar geleden, in 1986 waarschuwden onderzoekers van Shell al dat hun business met olie en gas ‘relatief snelle en dramatische veranderingen’ van het klimaat op aarde zou veroorzaken, met ‘gevolgen voor de leefomgeving van mensen, voor hun toekomstige levensstandaard en voedselvoorraden, met potentieel grote sociale, economische en politieke consequenties van dien.’ Daarna begon het bedrijf tegen beter weten in twijfel te zaaien.
Ondertussen is er iets fundamenteel gekanteld. De pioniers die aan het begin van de jaren zeventig opkwamen voor de planeet – met de Club van Rome, op de Kleine Aarde en tijdens de eerste Dag van de Aarde, waaruit deze krant is ontstaan – werden lange tijd versleten voor geitenwollensokken.
Dit jaar in januari verscheen de Publieksmonitor Klimaat en Energie 2019, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en wat blijkt: zeven op de tien (72%) Nederlanders denken dat er sprake is van klimaatverandering tegen 7% die denkt dat er klimaatverandering een fabeltje is. Eerder liet een grootschalig Europees onderzoek zien dat 93% van de geïnterviewden klimaatverandering ziet als een serieus probleem. [1]Het zou niet verkeerd zijn om de term klimaatgekkies voortaan maar te gebruiken voor de kleine minderheid die nog steeds denkt dat er niets aan de hand is. Reinier van den Berg lacht: ‘Ja, er is veel meer draagvlak gekomen. We zien brede steun, ook in de politiek. De VVD bijvoorbeeld gaat best wel mee in ambitieuze plannen en terecht want klimaat is niet rechts of links, het gaat immers over onze gezondheid en onze toekomst.’

Twijfelaars

Populisten zoals Baudet en Wilders lijken ondertussen het wiel van het twijfelzaaien en ontkennen opnieuw te hebben uitgevonden. Het is opmerkelijk dat ze vluchtelingen buiten de deur willen houden en hun kop in het zand steken voor het klimaat, terwijl tegen 2050 200 miljoen klimaatvluchtelingen worden verwacht. Sinds 2008 slaan jaarlijks gemiddeld 26,4 miljoen mensen op de vlucht door overstromingen, windstormen, aardbevingen of droogtes.
Reinier van den Berg knikt: ‘Dat is geen alarmisme. Het klinkt als een horrorscenario, maar het zijn reële waarschuwingen.’ Hij wil nog wel eens een cynische tweet de wereld insturen. ‘Ik erger mij, zachtjes uitgedrukt, aan de efficiency van de twijfelzaaiers. Ik vraag me af hoe die mensen later terugkijken op hun leven, wetende dat ze hun kinderen en kleinkinderen met grote problemen hebben opgezadeld. Er is nu weer een Stichting Clintel opgericht met privaatvermogen van mensen die geen boodschap hebben aan klimaatverandering. Ze presenteren zich, met een mooi naam en een logo, als objectieve klimaatdeskundigen maar er zit niemand bij met ook maar een greintje klimaatwetenschappelijke kennis. Ze organiseren lezingen voor gemeentes met als enig doel de klimaatambities in Nederland af te remmen. Dat is zeer kwalijk en ik kan me daar heel boos om maken.’

Mijn missie is om de ander te groen af te zijn!

Feiten

Toch nog maar even de feiten, er is toch geen ontkennen aan? ‘Nee, de feiten liegen niet. We hadden nu de warmste winter ooit gemeten, over het hele noordelijk halfrond. Dat is een krachtig signaal en let op, één record zegt niks, het gaat over de frequentie, schaalgrootte, hele continenten, de manier waarop records verbrijzelen. Moskou is met 3 graden scherper gesteld. Dat is klimatologisch ongehoord, over honderd jaar gemeten is enkele tienden van graden verschil tot nu toe de trend geweest. In december 2017 gebeurde hetzelfde bij ons, gemiddeld 3 graden warmer dan normaal! In Australië zijn de laatste twee zomers de warmste ooit gemeten, het verband met bosbranden is recent aangetoond. Zo kijkend naar de wereld zie je één groot bewijsstuk voor een significante klimaatverandering. De discussie moet niet gaan over of het vier of vijf over twaalf is, en ook niet over of de mens voor 94 or 98 procent verantwoordelijk is, maar over hoe wij de klok terugdraaien naar 5 voor twaalf en wie dat gaat betalen.’
Zijn we niet al over een paar tipping-points heen? ‘Dat denk ik wel. De gletsjers smelten wereldwijd zo snel en de winters zijn zo zacht, dat het onmogelijk wordt om het smeltverlies van de zomer te compenseren. Een vergelijkbare kettingreactie ontstaat wanneer met minder ijs het water opwarmt, waardoor het resterende ijs nog sneller smelt. Het warme water is ook schadelijk voor de koraalriffen, de basis van de voedselketen waarvan de mens ook afhankelijk is. Verlies aan biodiversiteit is een directe bedreiging voor de mens. Permafrost verandert in moeras waaruit methaan vrijkomt, twintig maal sterker als broeikasgas dan CO₂.’

Onkunde

Wat is jouw antwoord op Thierry Baudet die zegt dat CO₂ goed voor de plantjes is? ‘Het is moeilijk om niet cynisch te worden bij zoveel onkunde. Ook over stikstof trouwens, maar dat staat voor mij los van het veel ernstiger klimaatprobleem. CO₂ is op zich niet schadelijk, maar we blazen met de verbranding van fossiele brandstoffen teveel CO₂ de lucht in. Dat werkt letterlijk als een broeikas, als  een glasplaat om de aarde gespannen, het licht kan erdoorheen maar de warmte kan er niet meer uit.’
Kun je dat opvangen door heel veel bomen te planten? ‘Elke boom is winst o.a. voor de biodiversiteit en ik bouw bewust een huis van hout omdat je dan bouwt met opgeslagen CO₂, maar al die bomen zijn nooit voldoende om de thermostaat van de aarde terug te draaien.’
Iedereen kent inmiddels wel het getal 1,5. ‘Ja, we zouden onder de 1,5 graad opwarming moeten blijven om de schade van klimaatverandering beheersbaar te houden. Sinds de industriële revolutie zijn we op grotere schaal CO₂ gaan uitstoten en is de aarde al meer dan een graad opgewarmd. We zijn daar nu al overheen als je kijkt naar de laatste dertig jaar. Neem je het gemiddelde over de laatste tien jaar dan is de uitkomst al 1,2 of 1,3. De laatste vijf jaar zijn ook de warmste vijf ooit gemeten. En 2020 wordt waarschijnlijk nummer 2 in dat rijtje. Dat weten we nu al vrij zeker, grootschalige voorspellingen zijn relatief eenvoudig.’

Exportproduct

Met de Green Deal wil Europa voorop lopen. ‘Ik vind dat heel goed. Europa is extreem ambitieus en wil in 2050 helemaal klimaatneutraal zijn. De situatie is zeer ernstig en de tijd van pappen en nathouden is voorbij. Het streven is ook nul vervuiling in lucht, bodem en water in 2050. Ik denk dat we in 2050 er dichtbij gaan komen. Ik ben daar wel optimistisch over. Je moet mensen wel een handelingsperspectief geven, dan krijg je ze mee. En schone energie, technologie, voertuigen, hoe gaaf zou dat zijn, zwemmen in de Rijn als in een schoon zwembad, wie wil dat nou niet? Alle doemdenkers prediken alleen maar dat het zoveel kost, maar het levert in economische termen ook heel veel op, veel nieuwe en schone banen. En denk eens aan minder druk op de zorg. Dat zou veel meer benadrukt moeten worden. Maar je haalt het nooit als je niet even hard inzet op innovatie en technologie. Je kunt het klimaatprobleem wel vergeten als je niet de economie circulair maakt. Alle problemen zijn met elkaar verbonden.’

Nobrainer

Je ziet veel in de technologie? ‘Er zit een enorme groei in zon en wind. Over vijf jaar is elke nieuw verkochte auto in Nederland een elektrische. Tesla produceert nu in China kobaltvrije accu’s en de accu’s van windturbines zijn nu al voor negentig procent recyclebaar. De lithium ion batterij die Tesla nu maakt gaat een miljoen kilometer mee. Deze technologie is zoveel beter dan van benzine en diesel auto’s. Je moet zon en wind aanjagen met subsidies want anders krijg je nooit eerlijk speelveld tegenover de met miljarden subsidies gesteunde olie en gasindustrie. Maar subsidies moeten nooit structureel worden. Kernenergie is ook bijna niet winstgevend te krijgen en het afvalprobleem is een heel groot risico, waar geen oplossing voor is. Zonnepanelen voor thuis is een nobrainer, het rendement is hoog en je hebt na de terugverdientijd nog wel twintig jaar gratis stroom. Ik leg de panelen gedeeltelijk op het oosten en gedeeltelijk op het westen dan heb je een meer gelijkmatige opbrengst en je auto thuis laden aan de zon is toch fantastisch!’

Olie

Reinier van den Berg is ook betrokken bij een opmerkelijk initiatief dat nu nog luistert naar de naam Pyroil. ‘Met een thermisch fysisch proces maken we weer olie uit plastic. We kunnen alle soorten plastic, behalve pvc en pet, verwerken, terwijl eventuele vervuiling van het plastic niet in het eindproduct komt maar netjes wordt afgevangen. En zo maken we van 1000 kg plastic, 750 kilo olie en de rest is gas, waarmee we de ketel brandend houden. Onze olie is een halffabricaat, waarmee je weer plastic kunt maken dat voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen, in tegenstelling tot de nu gebruikelijke downcycling van ingezameld plastic. We hebben een eerste, nog kleine, installatie in werking en zijn klaar voor opschaling: investeerders kunnen aanhaken.’

In het najaar verschijnt in samenwerking met het WNF, zijn boek over de waarde van bomen. En met de stichting Treesplease koppelt hij met 2800 aangesloten webshops online bestedingen aan het planten van bomen, een supereenvoudige en gratis manier voor consumenten om iets voor het milieu te doen. www.treesplease.io

Tornadojager

Ondanks zijn passie voor het klimaat blijft Reinier van den Berg toch een weerman in hart en nieren. ‘Ja zoals gisteren met die schitterende buienwolken!’ In zijn biografie lezen we ook het woord ‘tornadojager’, klinkt spannend… ‘Voor een weerman of een weervrouw is een tornado het meest fascinerende verschijnsel, zo’n olifantenslurf uit de wolken. In een busje met gelijkgestemden en de  nodige apparatuur, ga je op pad en probeer je te voorspellen waar de tornado zal toeslaan. Meestal moet je dan nog honderd kilometer verderop zijn, maar ik heb er toch ongeveer twaalf gezien. Het is verbijsterend en beangstigend maar ook heel elegant, als een ijsbeer, een heel gracieus dier maar tegelijkertijd een alles verscheurend monster. De dynamiek in de lucht bij een tornado is ook fantastisch om te zien.’

[1]  De twee rapporten zijn terug te vinden op:  https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/01/16/publieksmonitor-klimaat-en-energie-2019-motivaction en https://ec.europa.eu/clima/citizens/support_en