Ons lieveheersbeestje steelt alle harten
Tekst: Frans van der Beek | Beeld: Bigstock
De meeste mensen hebben een bloedhekel aan insecten, hoe nuttig deze onderkruipsels ook kunnen zijn. Kakkerlakken, bedwantsen, teken, muggen (vul de lange lijst zelf maar aan) worden diep gehaat. De uitzondering is het lieveheersbeestje. Enerzijds omdat het onze tuinen vrijwaart van bladluis en anderzijds is het een symbool van geweldloosheid. Het is triest te moeten constateren dat de populatie de afgelopen kwart eeuw met 57% is gedaald.
Als zo’n lieveheersbeestje op je hand neerdaalt is men opgetogen. Dat zou geluk brengen. Flauwekul natuurlijk, maar misgun niemand zo’n opstekertje. Dat komt door het imago van het beestje. De naam lieveheersbeestje herinnert aan de tijd waarin de Germanen in Europa tot het christelijk geloof werden bekeerd. De bestaande Germaanse naam voor het kevertje, Freyafugle, vogel van de godin Freya, werd verchristelijkt tot onzelievevrouwebeestje of (onze)lieveheersbeestje. De vrouwelijke vorm leeft voort in het Duits als Marienkäfer, Engelsen noemen het ladybird, in Amerika ladybug; de mannelijke in het Nederlands en Frans (bête à bon Dieu). De Franse naam is in het Iers verbasterd tot bóín Dé, wat Gods koetje betekent.
Symbool tegen zinloos geweld
Lieveheersbeestjes bevinden zich overal op de wereld in ongeveer 5000 soorten. Ze symboliseren bescherming, weerstand, geluk en het belang van evenwicht en vrede in ons leven.
Het leeft in harmonie met de omgeving en nodigt ons uit hetzelfde te doen. Dat ze parasieten eten en ons daarmee beschermen wordt ook uitgelegd als metafoor: laat je muur zakken en laat dierbaren je beschermen.
Je ziet her en der in het straatbeeld stoeptegels met de afbeelding van het lieveheersbeestje als symbool in de strijd tegen zinloos geweld. Vaak is op zo’n plek iemand doodgeslagen. Ook schoolpleinen en openbare gebouwen plaatsen een stoeptegel als teken om agressie en pestgedrag af te keuren. Op de website zinloosgeweld.nl kun je een tegel kopen voor 115 euro. Daar vind je ook tips hoe je pestgedrag tegen kunt gaan.
Waarschuwing
Ze hebben niet allemaal evenveel stippen. Er zijn er met 2, 7, 12, of zelfs 24 stippen. Vaak wordt er gezegd dat het aantal stippen de leeftijd van het diertje aangeeft. Dat is een fabeltje. Het zijn gewoon verschillende soorten. Als een lieveheersbeestje gepest wordt door er zachtjes op te drukken, produceert hij een gele vloeistof. Dit gedrag heet reflexbloeden. De vloeistof heeft een goor geurtje en smaakt bitter. Vogels die de stippelkever willen verorberen, proeven dit ‘bloed’ en laten hem dan snel vallen.
Het rood met zwarte kleurpatroon is een soort waarschuwing: pas op, ik ben giftig! Koolmeeskuikens moeten daarom uitkijken voor het zevenstippelige beestje. Het tweestippelig lieveheersbeestje is niet giftig. De combinatie zwart en rood is overigens niet bijzonder vredelievend. Het was de favoriete kleurstelling van de Nazi’s, maar daar kan ons vriendelijke kevertje natuurlijk niets aan doen.
Lieveheersbeestjes zijn insecten van de orde Coleoptera, wat kevers betekent. Kevers zijn insecten en hebben zes poten. Ze behoren tot de familie Coccinellidae, vandaar het Franse woord Coccinelle. Ze worden gekenmerkt door een ovaalachtig lichaam met een ondoorzichtig dekschild en daaronder vliesvleugels. Een lieveheersbeestje heeft dus vier vleugels: twee buitenste dekschilden en twee binnenste vliesvleugels met een effectieve vliegfunctie.
Aziatische vijand
Een vrouwelijk lieveheersbeestje kan twintig tot vijftig eitjes per dag leggen. Die komen na vier tot tien dagen uit, afhankelijk van de temperatuur. Enkele soorten vormen een uitzondering en leggen de eitjes afzonderlijk of per twee of drie exemplaren. De larf van het lieveheersbeestje ziet er uit als een krokodilvormig, langwerpig insect. Als de larve net uit het ei is gekropen, is deze één millimeter klein. Ze vervellen drie keer. De ontwikkeling van de larve van lieveheersbeestje duurt ongeveer twintig dagen om vervolgens te verpoppen. Naarmate de larven groter worden, vallen ook de stippen op hun achterlijf meer op. Een larve begint gelijk te eten: lege eischalen, onbevruchte eitjes en daarna vooral bladluizen. De larve eet tijdens zijn ontwikkeling tot pop zo’n 200 à 600 bladluizen.
Je zou denken dat lieveheersbeestjes in pais en vree hun goede werken verrichten. Maar sinds 1990 hebben ze een Aziatische soortgenoot, die onze beestjes opvreet! De Aziaat werd ingevoerd als biologische bestrijder in kassen en op bomen. De invasieve soort had geen natuurlijke vijanden en verdrong ‘ons’ lieveheersbeestje door de larven te consumeren. Dat is een van de redenen voor de afname van de inheemse soort. Intussen zijn er ook dieren die de Aziaat graag lusten en zo ontstond een evenwicht tussen beide nationaliteiten.
Wie behoefte heeft aan lieveheersbeestjes in de tuin kan ze bij gespecialiseerde winkels kopen. Je kunt ze zelf ook kweken. Op internet vind je hoe je dat moet doen. Zelf vangen kan ook, maar weet dan dat het inheemse lieveheersbeestje een wettelijk beschermde diersoort is. Ze mogen dus niet met insecticiden worden bestreden. Dit geldt niet voor de veelkleurige Aziatische evenknie. Die kunnen we missen als kiespijn.
