Glyfosaat – Hoe fris is jouw pis?

Volkert Engelsman is een duurzaam ondernemer en vooraanstaand milieuactivist die dankzij zijn onvermoeibare inzet in 2017 de eerste plaats van de Duurzame Top 100 van dagblad Trouw bereikte. Met de Robin Food Coalition strijdt hij voor gezond eten (dus zonder rotzooi) waarbij biologisch de norm wordt. Ook hij was verbijsterd door de beslissing van de Europese Commissie om glyfosaat nog tien jaar toe te staan terwijl de relatie van dit landbouwgif met fatale ziektes wetenschappelijk is aangetoond. Hoe kan dat?

Langer onderzoek maakt verschil

“Het is te kort door de bocht om alleen de sterke lobby van de agrochemie daarvan te beschuldigen,” nuanceert hij. “Die is wel beter georganiseerd dan de biologische landbouwbeweging. Maar het is complexer. De Commissie verwijst bijvoorbeeld naar de EFSA (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) die beweerde dat glyfosaat veilig is. Helaas baseert de EFSA die conclusie op kortetermijnonderzoek. Franse onderzoekers hebben het verband tussen glyfosaat en kanker bewezen.

De EFSA testte duizend ratten die met glyfosaat bewerkt voedsel kregen. Na een korte periode bleek dat slecht een klein percentage kanker had, dus veilig. De onderzoekers deden de test ook, maar dan gedurende een langere periode. Toen bleek dat negentig procent van de ratten tumoren ontwikkelden. Daaruit blijkt dat langetermijnstudies noodzakelijk zijn om verstoring in de hormoonhuishouding aan te tonen. Dan blijkt dat glyfosaat nog erger is dan we denken. Vijftien procent van de Europese landbouw bewijst al dertig jaar dat gewasbescherming zonder enige pesticiden biologisch mogelijk is.”

Volkert Engelsman nam op 3 november 2023 afscheid als CEO van Eosta en werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Waarom gaat die groei van biologische landbouw dan toch nog zo stroef?

Engelsman: “Ten eerste: een ongelijk speelveld. Biologische landbouw is extensiever, dus minder opbrengst per hectare, dus iets duurder. Zij voorkomt echter maatschappelijke schade, zoals bodem- biodiversiteits- en vruchtbaarheidsverlies, vies water en klimaatopwarming. Gangbare landbouw heeft een ogenschijnlijk concurrentievoordeel, want vijftien tot twintig procent goedkoper. Dat is schijn, want de belastingbetaler draait op voor de maatschappelijke schade en kosten qua gezondheid en ecologie. De bio-consument wordt dus twee keer gepakt: die betaalt meer voor voedsel en mag vervolgens als belastingbetaler veertig miljard ophoesten om een stikstofprobleempje in Nederland op te lossen. Een probleem dat hijzelf met zijn inkoopgedrag niet heeft veroorzaakt, omdat hij bio koopt. Dan hebben we het nog niet eens over de miljarden aan gezondheidsschade waar hij ook niet verantwoordelijk voor is.

Volgens de FAO van de VN veroorzaakt de gangbare landbouw tweeëneenhalf keer zoveel maatschappelijke schade als wat er in landbouwproducten wordt omgezet. Voor iedere euro die er in de voeding en landbouw omgaat ontstaan er tweeëneenhalve euro aan maatschappelijke kosten. Die worden afgewenteld op de belastingbetaler en op onze kinderen. Terwijl bio maar twintig procent duurder is. Voorkomen is dus veel goedkoper dan de schade herstellen. Dan is het wrang te bedenken dat de overheid de gangbare landbouw, dus de vervuiler, subsidieert. Die ene euro subsidie kost ruim twee keer zoveel om de gevolgen ervan weer op te ruimen. Het is zelfs aan een VVD’er uit te leggen dat dit efficiënter kan. In de gangbare landbouw worden miljarden aan onderzoeks- en ontwikkelingsgeld besteed. En in de biologische landbouw in tien jaar het verwaarloosbare bedrag van twee miljoen. Ook dat is een ongelijk speelveld.”

Dat is een horrorscenario om moedeloos van te worden

Engelsman: “Er is een kentering op komst. De Landbouwuniversiteit in Wageningen beweerde altijd dat je met bio de wereldbevolking niet zou kunnen voeden, want het levert tot vijftien procent minder opbrengst per hectare op. Er is nu een nieuw besef. Wie of wat wil je voeden? De mensen of de dieren? Geen onbelangrijke vraag als je bedenkt dat tachtig procent van de landbouw wordt gebruikt voor veevoer. Dus is het goed om eerst eens naar de transitie van dierlijk naar plantaardig voedsel te kijken.

De druk op de intensieve veehouderij neemt toe. Niet alleen vanwege het dierenleed of de stikstof- en ammoniakuitstoot, ook door de vernietiging van ecosystemen en regenwouden door de productie van soja en mais. En ook door de wetgeving die bedrijven verplicht te rapporteren over hun duurzaamheidseffecten en die te verbeteren. De helft van de veertig procent aan landbouw gerelateerde emissie wordt veroorzaakt door kunstmest. De andere helft door methaan, zeg maar de scheten en de boeren van koeien. Geef ze geen bonen maar gras. Laat ze deel uitmaken van een landbouw zonder krachtvoer uit Verweggistan. Stoot minder lachgas en methaan uit, dan hoef je ze ook niet met antibiotica op de been te houden. Een duidelijk pleidooi voor kringlooplandbouw. De stemmen in het orkest van critici laten steeds duidelijker van zich horen.”

Er is dus hoop?

Engelsman: “Jazeker. In Wageningen doven yesterday thinkers als Louise Fresco en Aalt Dijkhuizen langzaam uit. Die beweerden dat je intensieve landbouw nodig hebt om de wereld te voeden. In het transitie-orkest dat nu hun plek inneemt heb je de protesteerders, zoals Extinction Rebellion, banken die deze wanpraktijken niet langer willen financieren, consumenten die er klaar mee zijn, veranderende wet- en regelgeving, verplichte impact-transparantie en rapportage, ecosystemen die steeds meer pal onder onze neus imploderen, rechtszaken die tegen Campina en de Rabobank worden gevoerd en steeds meer wetenschappelijke overtuiging dat het anders moet en kan.”

En nu dus ook de Nationale Piskijker!

Engelsman: “We kunnen het wel hebben over de bloemetjes en de bijtjes die het moeilijk hebben, maar dan roept iedereen oh en ah en gaat over tot de orde van de dag. Totdat je hebt over jezelf. Hoeveel glyfosaat heb jij in je systeem? Dat is alarmerend. Uit studies bleek dat je de hoeveelheid glyfosaat met een paar weken biologisch eten drastisch naar beneden kunt halen. We hadden het ook netjes urineonderzoek kunnen noemen, maar dat werkt niet. Als je het de Nationale Piskijker noemt met de vraag: hoe fris is jouw pis? dan krijg je reacties als: zei jij nou net pis? Daarmee schudden we mensen wakker en raken we een open zenuw.”

“We stelden 500 tests beschikbaar maar intussen zijn er al meer dan 7500 aanvragen. Met pisfluencers als Carice van Houten, Paul Polman en Harm Edens bereiken we een groot publiek. Met die testen kunnen we ook regionaal meten waar het ’t ergst is. Er doen vijftig bedrijven aan mee en een dertigtal ngo’s van het WNF tot de Vogelbescherming. Transitie naar het nieuwe normaal gaat nooit van de meerderheid uit, maar van een trendsettende minderheid. En die komt nu in actie.”

Meer weten of zelf een test aanvragen? Ga naar www.robinfoodcoalition.com