Half november was de oproep brei(st)ersland ingestuurd: wie kan er voor 12 december een echte schaatstrui breien voor Herman? Een immense klus, want voor een trui van zo’n formaat staat gemiddeld honderd uur. Toch werd er goed gehoor gegeven aan de oproep. Met als resultaat dat Herman van der Zandt ieder Elfstedentocht-journaal van die dag van ’s morgens heel vroeg om 05.07 uur tot na middernacht een andere handgebreide trui droeg.

Veel exemplaren met klassiek Noorse motieven natuurlijk en de wellicht bekende – misschien wel zelf ooit gebreide – Elfstedentrui uit handwerkblad Ariadne met de route van de Elfstedentocht voorop. Maar ook een tweedehands (veel te groot) exemplaar van voorganger Mart Smeets en een hypermodern, met de breimachine gefabriceerd kunstwerk van studenten van de mode- en textielopleiding van Saxion uit Enschede.

Streepjescode

Een winnaar werd er niet gekozen, maar de NOS kwam zelf met een persbericht waarbij Herman gekleed ging in de trui van Lies Wolderink. Een op zich eenvoudig model in een markant streepjespatroon in vele blauw- en roodtinten.

De trui bleek ingezonden door de groep Winterfiets Elfstedentocht. Zij hadden 4 januari willen ‘vieren’ met een fietstocht langs de bijna 200 kilometer lange route van de Elfstedentocht, om zo aandacht te vragen voor de negatieve gevolgen van klimaatsverandering. Vanwege de corona-maatregelen viel dit (ook al) in het water.

Toch kon er 4 januari een klein succesje worden gevierd. Een foto van ‘hun’ trui werd namelijk het meest op social media gedeeld. Niet alleen vanwege het ontwerp, maar meer nog door het idee erachter: door middel van een eenvoudige streepjescode laten zien hoezeer het klimaat de afgelopen eeuw is veranderd.

Klimaatprofessor

Basis voor het ontwerp was een grafiek van de KNMI, die hierin alle metingen van 1901 tot en met 2019 van de gemiddelde temperatuur in de Bilt overzichtelijk op een rijtje heeft gezet. De kleur blauw staat hierbij voor kouder dan gemiddeld en rood is warmer dan normaal, waarbij de lichtere en donkere tinten staan voor de grootte van de afwijking. Duidelijk is te zien dat links, waar de grafiek begint, de gemiddelde temperaturen veel lager lagen dan in de huidige tijd, waarin rood tot donkerrood overheerst. Dit geeft indringend weer hoezeer de gemiddelde temperatuur de afgelopen eeuw is gestegen.

Het idee hiervoor kwam van de in grafieken gespecialiseerde Britse klimaatprofessor Ed Hawkins. Hij wilde de informatie over temperatuurverandering zo helder mogelijk overbrengen, en dacht dat een visueel pakkend beeld daarvoor het meest geschikt zou zijn. In 2016 ontwierp hij daarvoor de klimaatspiraal, een animatiefilmpje over de wereldwijde opwarming. Zo’n filmpje gaat echter snel voorbij en maakt het lastig verleden en heden met elkaar te vergelijken. Dus bedacht Hawkins in 2018 een nieuw type opwarmingsgrafiek: de klimaatstreepjescode.

Historische trui

In de zwaarste tocht der tochten ooit, die van 1963, droeg bijna iedere deelnemer wel een zelfgebreide trui. Lekker warm en thermokleding bestond er immers nog niet. Reinier Paping kwam er als winnaar mee over de streep, maar nummer twee Jan Uitham won de prijs voor de mooiste gebreide trui van die dag. Zelfs vanuit het buitenland kwamen vragen naar het patroon. Dit werd dan ook uitgewerkt en als breipakket met de benodigde garens tot aan de dag van vandaag verkocht. De originele trui van Uitham is te bezichtigen in het eerste Friese schaatsmuseum in Hindeloopen. | www.schaatsmuseum.nl

Breipennen klaar…

Door deze streepjescode te vatten in een trui werd er een ‘mooie verborgen boodschap’ uitgedragen, aldus een reactie op Twitter. Een andere twitteraar vroeg: “Waar vind ik het patroon voor deze trui?” Daar kwam geen rechtstreekse reactie op, maar iemand met een beetje brei-ervaring breit de trui met behulp van de oorspronkelijke grafiek zo na. Kies een eenvoudig basispatroon in de gewenste maat, en brei hierin de strepen volgens de grafiek. Steeds een paar toeren per kleur, tot de grafiek klaar en de lengte goed is. Nu maar hopen dat er nog een koude winter en wie weet zelfs een Elfstedentocht aan komt om deze trui ooit te kunnen dragen!