De uitvinding van de eeuw
Tekst: Bert van Ruitenbeek
Er is een vorm van landbouw die vitale voeding produceert én zorgt voor schone lucht, schoon water, die dieren verzorgt naar hun aard én zorgt voor vruchtbare bodems voor toekomstige generaties. Je zou het de ‘uitvinding van de eeuw’ kunnen noemen. Maar deze biodynamische landbouw die al in 1924 ontstond is voor velen - inmiddels bijna een eeuw later - nog steeds een onontdekte parel. Hoe kan dat en hoe gaan we dat veranderen?
Het bodemleven als fundament
In 1924 kwam in Polen een groep landeigenaren bijeen vanwege hun gedeelde zorg over de toenemende rol van chemie in de landbouw en de gevolgen voor zowel bodemgezondheid als humane gezondheid. Ze nodigden filosoof en wetenschapper Rudolf Steiner uit voor een aantal bijeenkomsten. Zijn voordrachten markeerde de start van de biodynamische landbouw. Samengevat: landbouwbedrijven moet je beschouwen als levende organismes waarbij alles met elkaar in balans moet zijn; bodemleven, plant, dier, mens, landschap en kosmos. De rol van de boer is het zorgvuldig waarnemen van alle interacties en te werken vanuit het begrip dat al het leven en levenloze onlosmakelijk verbonden is. Ofwel ziekten en plagen moet je leren begrijpen en oplossen door te onderzoeken waar de balans is verstoord. Zoals een mens ziek kan worden in een stressvolle omgeving of door slechte voeding, geldt dat ook voor planten en dieren. De natuurlijke verzorging van het bodemleven is daarbij het fundament.
Vastgelopen systeem
Maar de landbouw stond afgelopen eeuw juist eenzijdig in het teken van intensivering en schaalvergroting. Dit ging gepaard met inzet van kunstmest, landbouwgif en het massaal ‘ophokken’ van dieren, die worden grootgebracht met overzees krachtvoer. De boer raakte verslaafd aan kunstmest en bestrijdingsmiddelen en kreeg een steeds zwakkere positie tegenover inkopers van supermarktketens.
Dat systeem is nu volledig vastgelopen. We zitten niet alleen in een stikstofcrisis. Boeren die regelmatig landbouwgif gebruiken krijgen vaker de ziekte van Parkinson; door uitspoeling van mest en bestrijdingsmiddelen hebben we grote problemen met de kwaliteit van ons oppervlaktewater; de biodiversiteit holt achteruit en we hebben een intensieve veehouderij die de menselijke (en dierlijke) maat is kwijtgeraakt.
Ook zorgt de klimaatverandering voor meer weersextremen. Bodemkwaliteit en biodiversiteit worden daardoor steeds belangrijker om misoogsten te voorkomen en koolstof te binden in onze bodems. Nu wordt wel vaker nieuwsgierig naar die pioniers uit de biologische en biodynamische landbouw gekeken.
Herstellende landbouw
Maar waarom nu pas deze aandacht? Deze landbouwvorm, die zonder chemie en kunstmest produceert, past niet in het verdienmodel van de agro-industrie. En daar gaan vele miljarden in om. Ze zoeken nu koortsachtig – bv met in hun voordeel uitgelegde termen als duurzaam, kringloop en ‘regeneratief’ naar voortzetting van hun op aandeelhouderswinst gedreven model. Met behoud van chemie en met het heilige geloof dat met genetische manipulatie van zaden en met inzet van meer technologie de monoculturen en intensieve veehouderij in stand kunnen blijven. Maar dat is ecologisch gezien onhoudbaar.
Voor het klimaat en onze eigen gezondheid moet de veestapel krimpen, zodat we ruimte overhouden voor het telen van plantaardige gewassen voor mensen. En landbouwgif (door de agro-industrie bewust gewasbeschermingsmiddelen genoemd) moeten we gewoon uitbannen. Biodynamische boeren bewijzen al bijna 100 jaar dat dit mogelijk is! Waarlijk herstellende landbouw, goed voor mens en planeet.
