Rijdend door het hoge noorden lijkt het alsof de aarde zelf ademt. Uitgestrekte toendra’s, bergen en glinsterende meren en fjorden ontvouwen zich voor ons, terwijl Sámi-vlaggen in de wind wapperen. Hier woont een volk dat al eeuwenlang in harmonie met de aarde leeft: de Sámi, Europa’s laatste inheemse cultuur.

Een geschiedenis van onderdrukking

Toch is die geschiedenis nooit ver weg. Eeuwenlang werden de Sámi onderdrukt. Hun taal werd verboden, hun geloof weggezet als heidens, hun schedels gemeten om racistische theorieën te ‘bewijzen’. Veel van hun sjamanentrommels, ooit poorten naar een spirituele wereld, werden vernietigd. Het is een donkere bladzijde in de Noord-Europese geschiedenis. Maar zoals vaak met onderdrukte culturen, blijft wat wezenlijk is, ondergronds gloeien.

Bezoek aan het Sámi-parlement

Wij bezochten het Sámi-parlement in Kárášjohka, in het noorden van Noorwegen. Een modern gebouw, maar doordrenkt van symboliek en geschiedenis.

Het voelde als een plek die niet alleen politiek vertegenwoordigt, maar ook genezing. Het was alsof het gebouw zelf zei: ‘Wij zijn er nog. En we laten ons zien’.

De ziel van de joik en symbolen van de elementen

Wat wij heel indrukwekkend vinden is de joik, de traditionele zang. Vaak zonder woorden, maar met een kracht die rechtstreeks de ziel raakt.

Een joik kan een mens, een dier of een landschap bezingen in klanken die terugkeren, net als de seizoenen zelf. Toen we ernaar luisterden, voelden we kippenvel, alsof de aarde zelf meezong.

Symboliek en verbondenheid

Wie goed kijkt, ziet dat de Sámi hun verbondenheid met de natuur ook zichtbaar dragen. Hun vlag weerspiegelt niet alleen trots en identiteit, maar ook de elementen die het leven dragen: rood voor vuur, blauw voor water, groen voor natuur, geel voor zonlicht. De cirkel symboliseert zon en maan, een herinnering aan de eeuwige cycli van het bestaan. De vlag is een oproep: vergeet niet waar we vandaan komen. De aarde staat niet los van ons; zij leeft door ons heen.

Het harde leven met rendieren

De Sámi leven nog altijd met hun rendieren, maar het bestaan is allerminst romantisch. Het hoeden is zwaar en vaak gevaarlijk. In het voorjaar, wanneer de sneeuw smelt en de kuddes bijeen moeten worden gedreven, gebeuren er geregeld ongelukken.

Toch ervaren wij een diepe verbondenheid: mens en dier, landschap en seizoen zijn onafscheidelijk. Het is een manier van leven die ons herinnert aan iets dat wij allang uit het oog zijn verloren, dat de aarde geen bezit is, maar een partner.

Heilige plekken en offers

Een ander aspect dat ons bijbleef, waren de verhalen over de heilige plekken in het landschap.

Voor de Sámi zijn rotsen en bergen niet zomaar stenen. Ze zijn bezield en dragen een eeuwenoude wijsheid. Ze waren er al lang voor ons, en ze zullen er nog zijn wanneer wij al lang verdwenen zijn.

Bij sommige bergen zie je nog steeds offers liggen: kristallen, briefjes, kleine voorwerpen. Tekens van dankbaarheid, gebed of verzoening.

Harmonie met de aarde en een spiegel voor onszelf

Wat ons fascineerde, is hoe we een duidelijke overeenkomst zien tussen de Sámi en de biologisch-dynamische landbouw. Ook daar wordt gewerkt met de seizoenen, de maanstanden en de kringloop van mens, dier en bodem. Het erkent dat de aarde een levend wezen is. Misschien is dat precies wat we nu nodig hebben, herontdekken wat we ooit al wisten.

De Sámi worden soms nog steeds als ‘primitief’ bestempeld. Maar wie goed kijkt, ziet iets anders. Waar onze cultuur gericht is op groei en verbruik, leven zij in balans met de natuur. Wat is er werkelijk primitief? Een cultuur die leeft in harmonie met de aarde, of een cultuur die haar uitput? Misschien is de Sámi-cultuur een spiegel waarin wij onszelf mogen herkennen.