Einde designerdrug?

De wetgever wil nu een beslissende klap uitdelen in dit kat-en muis spel en gaat op voorhand een grote verbodslijst publiceren, met daarop veel populaire stofjes. Maar geen nood; er blijft één designerdrug over: ‘Eerzucht’. Zowel het verlangen naar, als het effect van succes zijn in hoge mate verslavend. Roes en euforie. Het kan al beginnen op vrij jonge leeftijd. Laatst hoorde ik tijdens een interview drie tienermeisjes hetzelfde antwoord geven op de vraag wat ze later wilden worden. ‘Beroemd!’ Toegegeven, de hang naar succes heeft meerdere gezichten maar eerzucht is de meest verleidelijke.

Duivels dilemma

Nog jonger was Achilles, de held uit de Griekse mythologie. Direct na zijn geboorte stelde zijn moeder, de nimf Thetis hem de hamvraag. ‘Wilde hij een vredig bestaan leiden en oud worden, of een roemrijk leven met als eindleeftijd 33?’  De vroegrijpe Achilles koos voor het laatste. Thetis dompelde hem onder in een rivier die hem onkwetsbaar maakte, de Styx. Alleen zijn hiel die ze vasthield tijdens de doop bleef kwetsbaar. Zelfs met dodelijke consequenties.

Greatest of All Time

Geen tijdgenoot, wel uit dezelfde contreien; toptennisser Novak Djokovic. Jarenlang woedde de discussie over wie nu de grootste tennisser aller tijden was (GOAT).  De geharnaste Serviër, of de gracieuze Federer. Of misschien toch Nadal. Dat pleit heeft Djokovic gewonnen. Toch blijft hij desperaat zijn volgende grandslamtitel najagen. Scheidsrechters en ballenjongens toebijtend na een misser of nadelige beslissing. Als hij uiteindelijk dan toch weer aan het langste eind trok, verscheen zijn meest beminnelijke glimlach. Bevrijd van de immense druk die hij zichzelf nog steeds oplegde.

Voor even. Djokovic had verwacht dat toen Nadal en Federer stopten, hij populairder zou worden. Maar nog steeds waren de ‘fluiters’ in de meerderheid. Federer en Nadal blijven onverslaanbaar in populariteit. Succes zit hem dus niet altijd in prestaties.

Nobelprijs als Grand Slam

Ook in academische kringen heeft succes een tweekoppig gezicht. Kijk maar naar Benjamin List, nobelprijswinnaar en verzamelaar van academische titels. De Duitse scheikundige had er een levensbedreigende ervaring voor nodig om tot diep zelfinzicht te komen. Hij dreigde te verdrinken in de oceaan, alleen overleven telde nu. Al zijn energie gericht op ademhalen. Eenmaal gered besefte dat hij dat zijn leven vol eerzucht was, vaak verborgen. List voelde het dopamineshot als iemand hem weer eens citeerde. Dacht alweer aan een volgende Nobelprijs. Hij slaagde erin die ambities nu naar het tweede plan te brengen, niet meer als Leitmotiv.

Eendimensionale rol

Natuurlijk heeft intellectuele prestatiedrang ook positieve effecten. Zonder die smeerolie zou de maatschappij vastlopen en grote doorbraken in de wetenschap, sport of kunst nooit zijn bereikt. Het is alleen de afhankelijkheid eraan die beklemmend werkt. List is meer dan alleen maar een geleerde, en Djokovic meer dan alleen een tennisser. En iedereen is meer dan alleen een lichaam met zintuigen en een brein erin. De ziel is eigenlijk op zoek naar andere, hogere vormen van voldoening. Heeft eigenlijk aan ‘zichzelf’ genoeg, is vrij van ieder verlangen. Maar gewaardeerd te worden om wie je bent is een mooie tussenstap. Het bewijs hiervoor leverde Djokovic zelf onlangs.

Nederlaag of overwinning?

Hij had net een zinderende halve finale verloren op Roland Garros, Parijs. Tijdens de persconferentie was hij zichtbaar aangedaan, echter zonder frustratie. Hij had dan weliswaar een grote wedstrijd verloren, maar toch zag hij dit als ‘een van zijn grootste matches ooit’. Het publiek had voor het eerst massaal zijn kant gekozen, ondanks zijn nederlaag.

Alexander en Diogenes

De klassieke oudheid was soms verrassend helder. Ze verhaalt over een ontmoeting tussen de  grote veldheer Alexander de Grote en de ziener Diogenes. De laatste leefde heel simpel in oude vodden in een soort buis, eten en drinken beperkt tot het hoogst noodzakelijke. Wars van vleierij. Toch raadpleegden velen hem vanwege zijn inzichten. Alexander die geïntrigeerd was door deze asceet, vroeg hem wat hij voor hem kon doen. “Alleen dat je uit mijn zonlicht gaat,” antwoordde Diogenes.

De generaal die Alexander flankeerde trok zijn zwaard om deze brutaliteit te bestraffen. Maar Alexander hield hem tegen, beseffende dat deze man vrij was van enige vorm van verlangen. Wie was hier de ‘grote’?

De keuze van Achilles was vanuit vrije wil maar onomkeerbaar. Benieuwd wat u zou kiezen.